Mikszáth kontraŭ Kennedy

Kiu ne konus faman diraĵon de prezidanto Kennedy[1] , kiun la 21-an de Januaro, 1961 li diris:
„And so, my fellow American: ask not, what your country can do for you -- ask what, you can do for your country.”
Eble ankaŭ ne devas traduki, ĉiu elmemore konas, sonoras, amas kaj citas, kiel originalan, tian kennedy-eskan aforizmon.
Ĉar ni konfesu, estas saĝa tio ĉi la eldiro!

Ĉu kaj ĉi tiojn alienojn de Kálmán Mikszáth[2] el la „Stranga geedzeco” vi konas:
„Vi havas multajn bienojn, kampojn, muelejojn kaj sennombrajn liajn servutulojn. mia kara filo. Ĉi tuojn ĉiun la ĉi tio patrujo donis al vi. Do, nun jam enpensiĝu pri tio en via plena vivo, ke kion vi donis por tioj ĉi al la patrujo? Amortizu, mia filo, eterne amortizu, faru unu noĉon en via koro, kaj se vi estus alvenonta tien, ke vi pluran redonos al ĝi por tio ĉi, tiam la miaj polviĝontaj ostoj tiun sonĝos.”

Mi ripetas:
„Do, nun jam enpensiĝu pri tio en via plena vivo, ke kion vi donis por tioj ĉi al la patrujo?”

Ĉu estas simila? Laŭ enhavo ĉiamaniere.
Ĝi estas samsenca ke ne la Mikszáth estas la parafrozo, ja la „Stranga geedzeco” en 1900 eldoniĝis.

Ĉu konis J. F. Kennedy pri la supra penso de Mikszáth, ke – eventuale – nur hazarde kvazaŭ sunkonscie li citu – kiel el la granda komuna, etera prudeco de homaro mergintan ideon?
Kiu konas?!

Kiun sed ni konas, ke unua amerika traduko de libroj de Mikszáth en la 1880-aj jaroj aperis, kaj tioj tuj estis por „furorlibroj”. Kaj ankaŭ tiun ni scias, ke favorata libro de prezindento Theodore „Teddy” Roosevelt[3], kiu kun la hungaroj ne estas troa amikema, kiun ĉien portis kun mem, kaj ĉiam sur sia noktoŝranko ĝin li tenis – ĉiam ene kaj ene leginta – la „Ombrelo de Sankta Petro” artikola libro estis. Ankaŭ cetere je tempo estis tendenceskaj legi, ja estis intelektualaraj paroltemoj la liajn verkadojn. Kaj grava mem ion taksanta intelektualaro ne estus estinta sen kono de Mikszáth. Nu do en Ameriko. Iam.

Kaj ankaŭ tion ni konas, k epri la eventuala prezidanteco pretiĝasntaj junuloj ĉion vibreton, kutimon, liajn favoratojn de la antaŭaj prezidantoj ĉiam esploris. Tiel ne estas neebla, ke pri la prezidanteco frue destininta John Fitzgerald knabo ankaŭ estus studinta – kiel favoran legaĵon de la „granda prezidanto”, la granda prao, kaj ajne ankaŭ alian tradukon de Mikszáth. Onidire ankaŭ la „Strange Marriage”-on. Kial ne?
Sed ke li estus lerninta efektive, tion ĉi diru oficialaj biografio-verkistoj de Kennedy!
La penso aliparte – fakte – estas simila.
Surprize simila.
Ĝuste por prezidanta parolo estas konvena.

Estu ni do fieraj pro nia komuna Mikszáth, kiu per liaj verkoj ankaŭ hodiaŭ impresas – ajne subkonscie – la amerikan patriotan generalan opinion.
Ĉu vi, kiun lian libron legis lasfoje? Kaj kiam? Ĉu kaj oni plaĉis?
Parenteze, ĝuste en tio ĉi jaro estis 165-a naskiĝtago de la granda hungara verkisto.
Je 15-an de Januaro.

Per Spegulo

Por la koloriginta portreto de s-ro Mikszáth
– mi plenkore dankas al mia fesbuka tre talenta amiko,
al s-ro nobla László Bernáth de Bernáthfalva
(urbo Pécs - Hungarujo) 

cxar nun ni vidas per spegulo, malhele; sed tiam okulon cxe okulo; nun mi konas lauxparte; sed tiam mi konos tiel same, kiel ankaux mi estas konita.

Hungaruja Esperantista Komploto
de la Konsidere Progresantoj

(HEKKP)

Notoj:
[1] Kennedy, John Fitzgerald (1917-1963) irlandnaskiĝa, katolika amerika prezidanto, kiu – bedaŭrinde – venis el la amerika Demokrata Partio. Sed li estus estinta ankoraŭ ankaŭ ordinara homo… ne nur la seksmania liberalulo. La liberalismo ĉiun infektas.
[2] Mikszáth [pron: Miksat], Kálmán [Kalomano] (1847-1910) mia la plej kara hungara aŭtoro, verkisto, majstra, brilega homo, edzo, partujulo kaj hungarulo – (parlamenta) deputito, unu el la plej signifoplenaj hungaraj verkistoj. Li naskiĝis en centra-hungaria departemento ’Nógrád’, en ’Szklabonya’, kio nun estas sub slovaka okupado (Sklabiná; de 1910 Mikszáthfalva). Ĉar ankoraŭ li kredas en la neestanta slovaka lojaleco – li kredis en la fabuloj, kaj en la honoro, kaj honesto. Li eraris – sed ni tamen amas lin, kaj legis, kaj legis, kaj leis kaj citas.
La hodiaŭ la plej granda instruato estas mia kara amiko, Ádám Pozsonyi, la nebulkavaliro de la normaleco.
[3] Roosevelt, Theodore (1858-1919) amerika neniu, prezidanto, li havas ununuran meriton – pri li oni nomas unu ludurseton en la lito. Kiel politikisto, li estis neniulo. Imperiistulo. Murdinto, mensogulo – do, forgesebla neniu.