Nacia fiero - interrilate diplomo de reĝo

Ladislao (Habsburgo) la 5-a [1] hungara reĝo al Johano Hunyadi [2] eternan ĵupanon amplekigon de blazono donacias. (1-a februaro 1453. Posonio [3])

„Formo de ruĝa leono en blanka ĉelo, kiel ĝi videblas en la supra pozicio kaj formo, nomitan Johanon ĵupanon signifas, kiu dum nia foresto, kiam post la trankviliĝo de landaj tumultoj Johano ĵupano oficon de ĉefguberniestro en nia nomo kun ĝia ĉia tasko kaj graveco li prenis sur sin kaj oficis, plue li zorgis pri ĉio, li praktikis kaj okazigis ĉiun, kiu por defendo de nia lando kaj konservo de niaj juroj estis necesa, kun tia simplanima fideleco, kian fidelecon la blanka koloro signifas. Ĉar dume tre multan gloran lukton li batalis kun defalo dse sango de sia kaj siaj, kun kuraĝa animo kaj – tiel oni diris – kun leonokoro, pro tio laŭmerite li estis simila al balatanta kaj sanganta leono.

Kiu sed tian kompletigon koncerne, laŭe la leono kun unu antaŭa gambo orokronon tene ofertas, klare tion signifas, ke supre dirita Johano ĵŭpano jurojn kaj posedaĵojn de nia krono kun sia klopodo kaj ŝvito li elkapis el manoj de atakuloj, tiujn fidelece li konservis kaj por Nia Moŝto dediĉitece kaj volontece li ofertis kaj redonis, eĉ kun lia kurioza kunlaboreco en ĝian direktadon feliĉe li enkondukadis nin.”

 (Detalo el mirinda lingvo de praa diplomo)


 Notoj de tradukisto:

[1] Ladislao la 5-a (Postakuŝanto) (1440-1457) reĝis de 1453, Reĝo de Hungarujo, kaj de Kroatujo, de Ĉeĥio, unua ĉefduko de Aŭstrio. Dua habsburga monarĥo en Hungarujo, kaj unua kiu en Hungarujo naskiĝis.
[2] János (Johano) Hunyadi (prononcu: ’hunjadi’) (1407–1456) hungara, (ne rumana!) ĉefaristokrato, magnato, transilvania (erdeja) vojevodo, armeestro, la fama „turkobatalanto”, heroo de Nándorfehérvár kaj Varnao (1444) Pro lia nandorfehervara venko (1456) dekretis Kaliksto la 3-a papo la ĉiutagan tagmezan angeluson kaj sonorigon.
[3] Pozsony – praa hungara kroniga reĝa urbo sur parto de Okcidenta-Hungarujo – Posonio, Pressburg, Prešporok aŭ Prešporek, Wilsonovo mesto, nun Bratislava

cxar nun ni vidas per spegulo, malhele; sed tiam okulon cxe okulo; nun mi konas lauxparte; sed tiam mi konos tiel same, kiel ankaux mi estas konita.

Tradukis:

Hungaruja Esperantista Komploto
de la Konsiderej Progresantoj

(HEKKP)

Kaj la mondo silentas: „Elie Wiesel estas ĉarlatano”

Historio de renkontiĝo: Miklós Grüner parolas pri lia nomiĝita Elie-Lázár Wiesel aŭŝvica kunprizonulo 

Originala A-11104 numera tatuaĵo de Miklós Grüner bone viziĝas

Pasintajn dudek jarojn de sia vivo pri tio li oferis ke li elspuru: ĉu kio estis la sia sorto de en aŭŝvica labortendaro ekkonita lia amiko, el Maramureŝo [1] fortreninta, tiam 31 jara Lázár Wiesel, kaj kiel alvenis la lia tatuinta identiganta numero, la A-7713 al tia homo, kiun la mondo laŭ Elie Wiesel nomo ekkonis, kaj kiu en 1985 ricevis Nobel-premion pri paco…

Nikolaon (Miklós) Grüneron en 1944 ili deportis pri ’Nyíregyháza’ [2] kune lia familio, kaj kiam laŭvice li perdis liajn familianojn, la Wiesel-fratoj savis lian vivon en la tendaro. Post la liberiĝo kun ĉirkaŭ kvardek jaroj, en 1986 oni invitis en Svedio, ke li renkontu malnovan lian amikon, Lazaron, nome al Elie Wiesel, sed la viro estis fremda. Vane li asertis al ĉiu, ke ĉi tio persono ne estas sama kun vera Lazaro, neniu ne havas manieron aŭskulti la verecon. Nikolao Grüner komencis specifan privatan espluradon, la kolektintan materialon en libro li eldonis.

La respondo: Ĉu kial ne paroleblas s-ro Grüner?

Nobel-premiano pri paco kun falsa identeco

– Iaman bonfaranton kaj sian amikon, Lazaron Wieselon serĉis en la pasintaj dudek jaroj la ’nyíregyháza’-a naskiĝa Nikolao Grüner, kiu el infero de Aŭŝvico saviĝe li intervidiĝis pri tio, ka sur Lazao nomo fremdulo iĝis por mondfama. La historion de esploro li dividis kun ni.

– Kune mia familio en 1944 ili deportis, mi estis tiam ankoraŭ 15 jara. Pri la ’Nyírjes’-a [3] kunejo ni alvenis en majo de ’44 en koncentrej Aŭŝvico-Birkenaŭo, kontraŭ ke ili tion promesis: sur Hungarujo mi restis por punlaboro. Mian patrinon kaj la mian junan fraton tuj ili elselektis, kiu tiun signis, ke ilin tuj ili direktis kremaciejon. Kune mia patro kaj mia maljuna frato ni ricevis numeron, kiun ili entatuis en niajn maldekstrajn subbrakojn kaj ni alvenis en fabrikon noma ’Buna’ [4]. Tre malfacilan laboron ni faris. mia patro ĝis ses monatoj toleris, poste same lin ili elselektis – inicas min en dolorajn antecedentojn de historio onklo Nikolao.

Antaŭe – Tiam – Poste
Ĉu estas identa?

La mian maljunan fraton poste ne multe ili traportis en Maŭthaŭseno – li daŭrigas –  tiel mi restis sole. Tiam mi turniĝis por helpo al amikoj de mia patro: al Lazaro kaj Abrahamo Wieselo. Lazaro naskiĝis en 1913 kaj lia identiganta numero estis la A-7713 (en 1900 naskiĝinta Abrahamo havis la A-7712-n), kaj kiam ili vidis, ke mi restis nure, ili prenis min sub siajn protektojn, ili zorgis pri mi, kiel la cirkonstancoj cedis.

Mi liberiĝis kun Lazaro, kiu same cementis nin: je posteniĝo de germanoj pli frue en ’Gliwice’-n [5] ili marŝigis la tendaron je neĝblovada januaro 1945, amasamase ili mortis en la fortostreĉita marŝo. Post tri monatoj en malferman brutvagonon ili plenŝtopis nin, sed ĝise ni atingis Buĥenvaldon, pli ol duono de homoj mortis, intere same Abrahamo.

La fremdulo

Ĉi tie mi estis ĝis 8-a aprilo 1945, ĉi tie liberigis nin la enmarŝantaj amerikaj rotoj. Mi esatas same sure sur tia fotografaĵo, tion pri la tendaro ili aris kaj ĝi trairis la mondon. Ili esploris min, mi ne premis 30 kilon kaj ili konstatis ĉe mi same ftizon. Ili sendis min en svisian sanatorion, kie oni resanigis min, poste en Aŭstralio mi loksidiĝis, ĝise mia maljuna frato en Svedio trovis laboron kaj hejmon.

De sud-svedia gazeto en 1986 mi ricevis telefonan vokon, ke ĉu mi devus renkonti al mia malnova amiko, al Elie Wiesel? Same la flugbileton ili elpagos. Unufoje mi ne komprenis pri kio ili parolas, sed ili diris: nu, li estas la tia Lazaro Wiesel, kiu kun A-7713 numero estis mia kunprizonulo. Mi tre ekĝojis kaj flugis en Svedion 14-a decembro 1986, sed konsterne mi vidis: fremdulo staras antaŭ mi, kiu same ne scias hungare, same la anglan lingvon kun franca akcento li parolas. Dum dek minutoj finiĝis la renkonto. Adiaŭe eĉ li dediĉis min libron, la „Nokto” titolan aĵon, pri tio li diris: li skribis. Mi akceptis ĝin, sed mi indikis al ĉiu: ĉi tio homo ne estas tio, al tiu li diras sin.

Le demando ne lasis min ripozi: la A-7713 numero estis sur brako de Lazaro. Ĉu kiel alvenis ĉi tio al Elie Wiesel, kiu aliflanke al neniu estis ema montri sian barkon, dire: la tio estas lia korpo, al neniu li montradas? Unufoje li faris escepton kun israela stelula-ĵurnalisto, same al li nur unu palpebrumeton, kiu tion diris al mi: la mumeron li ne kapablis legi, sed tiun li vidis, ke ĝi ne estas tatuita signo. Ĝis dudek jaroj mi esploris, kie nur mi kapablas, kaj mi elspuris la mem al Elie Wiesel nomanta persono neniam same estis en koncentrejo, ĉar li ne figuras en la oficialaj regisztroj.

La mondfaman libron en 1955, la mia Lazaro iama amiko donis laŭ nomo ’Eliezer’ en Parizo kun titolo „Kaj la mondo silentas”. [6]

Ĉi tion oni traskribis en 1958 kun titolo „La Nuit” sur francan kaj sur anglan kun kunlaboro de François Mauriac (same Nobel-premia skribisto) [7] – sed tiam ankoraŭ la 250 paĝa originala libro estis nur 115 paĝa, kaj Elie Wieselon ili notis laŭ aŭtoro.

La stelulo de holokaŭsto

Tio ĉi estis mondsokceso, 10 milionojn ekzempleron oni vendis el ĝi, kaj en 1986 li kaptis same Nobel-premion pri paco por tio. Seria rekono sekvis tion ĉi, Elie Wiesel ricevis same Grandan Krucon de Ordeno de Hungara Respubliko en 2004 [8], li iĝis lordo en Anglio. Intere mia Lazaro amiko simple perdiĝas postsignon, sed sur la tuta mondo mi serĉis.

Same la FBI ne respondas

Elie Wiesel neniam plue ne volis min renkonti. Li fariĝis sukcesa riĉul, kiu por 25 mil dolaroj daŭrigas 45 minutajn prezentadon. La oficialaj organizoj ne volas aŭdi pri plena historio. Mi serĉis la Amerikan Enmigradan Oficon [9], kie ne estas en registro nek Lazaro, nek Elie Wiesel. Mi vizitis same ĉe la FBI kaj mi raportis: tio la Elie Wiesel estas ĉarlatano. Ĉi tie 14 tagojn ili petis – sed neniam reagis pro nenia serĉaĵo. Same la Sveda Reĝa Scienca Akedemio troaŭdis la mian historion, same la amerika kaj la sveda mediato montis seninterecon. Eĉ…

Sennomaj telefonaj vokoj alveturis: facile mi ricevus unu bulon, se mi ne interrompas, sed jam mi iris en la gorĝo de morto, mi ne timas, kaj cetere en kvar landoj deponis manuskriptojn kaj tiajn dokumentojn tiujn kaze mia neatendita formorto oni publikos, Ja, mi sin transsavi ĝise, sed la miondo devas ekkoni: Elie Wiesel ĉarlatano. Mi, la ’nyíregyháza’-a knabo revenis, kaj deklamas la veron – finis la sian tre bizaran historion Nikolao Grüner, kiu la tuton skriben en libro kun titolo „Ŝtelita Nobel-premita identeco”.

Zsolt, Nyéki

El „Szabolcs on line” tagĵurnala hejmpaĝo – 3-an Marto 2009.

„Un di velt hot geshvign” - „Kaj la mondo silentas”

[1] Maramaroŝo (Máramaros; Prononcu: Maramaroŝ, nun: Judeţul Maramureş) orienta hungara departemento ĝis 1920, kaj inter 1940-1945, nun estas en Rumanio
[2] Nyíregyháza (Prononcu: Njiregjhaza) malgranda urbo kaj sidejo de departemento en Hungarujo
[3] Nyírjes (Pronuncu: Njirjeŝ) urboparto de Nyíregyháza en Orienta-Hungarujo
[4] Buna-Werke: guma kaj kaŭĉuka fabriko
[5] Gleiwitz, urbo en sud-orienta Germanio (nun en sud-okcidenta Polo, pole: Gliwice) – en esperanto Glivico
[6] En jida lingvo
[7] François Mauriac, Nobel-premia franca verkisto (1885-1970)
[8] Ĝi estas nekonita, pri tiaj meritoj li ricevis de socialista Gyurcsány-kabineto. En 2012 li redonis al konservema Prezidanto de Parlamento
[9] USCIS

Ekrigardo pri la Tajgeto

Freneza mondo estas la hodiaŭa. Sed ja same la malnova estis tia, kaj sendube tio estos same la sekvonta. Iel tiel formuladis la bona Kálmán MIKSZÁTH (1), ne estas laŭlitera la citaĵo, nur tiel elmemore mi ungis tien, sed tiajn frenezecojn, kiaj estas hodiaŭe, ankoraŭ li imagus neniam. Ja la granda aŭtoro ne suferi mankon je fantazio. Mi malbone diras, ne estas frenezecoj tiaj. Plie kanajlecoj, demencoj, stultaĵoj, malhumanecoj.

Kaj pleje hipokritoj. El tio estas la pleja. Ĉar la marŝo de la mondo same ĉiam ĉirkaŭ la potenco moviĝis, nur malnovtempe tion ankoraŭ rekte oni ekdiris. Enen la vizaĝon de homo. Se la olgarko aŭ la princo okupis teritorion, li postulis la imposton, la armitan servon, rekonon de la feŭdrajto, sed ĉi tion li faris alude pri forto, kaj ne pri humanismo, pri toleremo, pri homarajtoj, pri alispececo kaj montrade pri ceteraj mensogoj li puŝis sklavecon. Kaj pleje li ne atendas tion, ke ankoraŭ aldone same ili ŝatu lin. Ke ili aplaŭdadetu al li. Ke ili ovaciu lin laŭ liberiganto. Ke la okupinta popolo ankoraŭ same por oficiala festo manifestu la sian sklavecon puŝecon. Por ruĝa litera festo. Ke ili portu florkronojn al monumentoj de siaj okupaduloj.

La abnormaleco kaj la renversita mondo en nia epoko tiel transpenis la povon, ke bone vide ĝi svingiĝis kontraŭatakon. Ĉar jam ĝi farus. Ĝi ekzistas en gajna pozicio. Hodiaŭ ĝi ne kontentiĝas per tio, ke la abnormalon ĝi provu pograde en postenon meti – ĉar ĉu kion alian ni nomus, kiel en postenon meto de abnormalo la en Okcidenta-Eŭropo jam laŭ natura kalkulanta alispececon. laŭ tiu ĉiu estas suntenenda, salutenda kaj aklamenda, kiu deflankiĝas de normaleco –, sed ĝi klopodas likvidi tion, kio el la ordo de kreo ankoraŭ tie ĉi tie oni restas. La progreso en la pasintaj jarcentoj renversigis la ordon de vivo, en la renverson staris la moralan kaj socian valorsistemon kaj nun jam la nudan biologian ekziston ĝi penadas elimini.

La ĉirkaŭa polemiko de abortigo, ne estas novdata en la hungara socio. Same en la pasinta periodo tranĉa opiniodiferenco alformiĝis konekse la aborto, respekive permeso de tiel nomata abortotablojdo. La liberalaj (tenenebro-partiaj) jurdefendantoj kompreneble refoje same jurojn de individuo metas antaŭejon atribue de komuneco, plengrade preteratente tiun simplan fakton, ke en malpliiĝanta loĝantara komuneco mem la aborto, same la likvido de naskiĝendonta embrio estas absurda kaj skandala. Kaj tiam ankoraŭ ni ne esploris etikan projekcion de demando, nur nature laŭ praktikema elemento ni proksimiĝis al tio.

La modernulo, liberala (tenenebro-partiulo) kun moka malestimo parolas pri homo de malnovaj, eksaktualaj aĝoj – kiuj ne havas nek poŝtelefonon nek publikan rajtoprotektanton –, kaj la Tajgeton (2), kiel institucion nature oni kondamnas. Mi pensas pri – onidire – praktiko de spartanoj, kiu hanas tian esencon, ke la miksrasajn, malsanemajn, por netaŭgo pensitajn ĵusnaskitojn ili deĵetadis pri la monto. Nu, pri aŭtentiko de tia legendo ĝis hodiaŭaj tagoj ne ekzistas pruvo. (Laŭopinie mem la spartuloj distribuis, ke ankoraŭ timan famon ili havu.) Tiam pri tio estas nomebla la hodiaŭa kleriĝinta homo, kiu efektive faras tiun, ke la nedezirintan idon antaŭ sia naskiĝo oni murdas. Ne tiun kiu estas vivnekapabla, sed kiun oni ne havas inklinon edukadi. Oni ne havas inklinon okupiĝi pri tio. Same pri sia eksisto oni devas scii. La sian komfortan vivon tio konfuzas. Merita estas cerbumi same pri tio, kaj estas rapide komprenebla, ke se la greka legendo propre estus vera, la hodiaŭa memefektiviga homo estas kun volumentoj pli kruela, kaj tre oni impetas de la normaleco. Nome „politike ĝusta” homo de nia aĝo la postan faras: kiu ne estas vivkapabla – la hondara lingo pri tio havas esprimon: „ne konvena por vivo” –, kiun kun teĥniko, kun maŝinoj, kun kuracistaj fortostreĉoj oni daŭrigas en vivo, kaj kiu laŭ originala intenco de Dio devus naskiĝi, sed tiun en la utero de sia patrino oni murdas.

Antaŭ nelonge en la Hungara Oranĝo nomiĝa liberala (tenenebro-partiulo) gazeto la sekvontan esprimon mi malkovras en fiskribaĵo: „vivdefenduloj”. Ĉi tion tiel ili komprenas, ke la vivdefenduloj estas obskuraj elementoj, kiuj – krome ke verŝajne ili estas same antisemitaj – malaprobas la aborton, kaj ili defendas la vivon. Ĉar tien ni atingas. Vivdefendulo – kiel etikedo. Kiel stigmo. Kiel nigra punkto sur kadrokarto de ies, Kiel kondamnenda kulpo. Kiel peko, ki ni havas lokon en la kleriĝinta Eŭropo.

Apud la rasistan, ekskludeman, memseksemfobian, reakcian, degluiĝan oni alviciĝis pli nova etikedo, kontraŭ kiu devas batali. Kaj kiun kun tio etikedo oni suretikedas, tiu rigardeblas mem.

Ĉu estas miraklo, se la homo jam tien atingas, ke malrapide same la aliajn brulmarkojn komencas ekŝati laŭgrade?

Ádám POZSONYI

El "Magyar Hírlap" tagĵurnalo – 16- a Junio  2012.

(1) Kálmán (Kalomano), MIKSZÁTH (1847-1910: eminenta, fabeloinklina hungara aŭtoro, meditulo, verkisto
(2) Tajgeto: legenda monto en Greko, en Sparto. Laŭ neprubintaj legendoj de ĉi tie oni deĵetis la nevivkapablajn infanojn.

cxar nun ni vidas per spegulo, malhele; sed tiam okulon cxe okulo; nun mi konas lauxparte; sed tiam mi konos tiel same, kiel ankaux mi estas konita.

Tradukis kaj komenis:

Hungaruja Esperantista Komploto
de la Konsiderej Progresantoj

(HEKKP)

Göncz-afero

„Ni ĉiuj estas grekaj judoj!” Ĉi tion biologian neeblecon Kinga GÖNCZ (1) dividis sur la Vizaĝliblo komuneca portalo. Ĉar ĉiam mi sentas por mia misio la luktadon kontraŭ malrealo, nu al tio mi komentariis: „Ĉi tion mi ne toleras. Mi ne!” Pro tio sinjorino Göncz, anstataŭe ke ŝi cerbumus estis, ŝi pluajn sensencaĵojn ŝi vicigis.

„La franca ’Le Mond’ post la 11-a septembro 2011-a novjorkaj atencoj sur sia titolpaĝo kun tia titolo ĝi eldoniĝis: »Ni ĉiuj estas amerikoj!« Tiel esprime konsenton de la francoj kun la amerika popolo. Simile esprimis sin KENNEDY amerika prezidento, kiam en komenco de la 60-aj jaroj en Berlinon li vizitadis: »Ni ĉiuj estas berlinuloj!«, li diris reference sur solidarecon de logantoj de kun Berlina Muro duiga ĉefurbo. La „Ni ĉiuj estas grekaj judoj!” tion signifas, ke ni kunsentas kaj pri nia apogo ni certigas ĉiun, kiun la ekstremadekstro atakas kaj minacas, oni estu en Greko, en Aŭstrio aŭ en Hungario!”

Mi tiel sentas, ke nerostitojn ŝi parolas. Mi volis do malfermi ŝiajn okulojn:

„Mi ne memoras, ke la judaj organizoj iam emfazus estis »Ni ĉiuj estas sikulaj patriotoj!«, kiam ili detruas vilaĝojn. Kaj kiam en Supralando hungarojn ili batas-frapas, ili diskriminacias, ĉihejme kaj dissemite en la mondo. Normala homo por sia specio ekscitiĝas, luktas por siaj interesoj, ne interecojn de fremduloj, siajn opiniojn, sian utilon kaŝobservas, antaŭenpuŝas kaj subtenas. Tio neniom koncernas nin nek al grekaj nek al kaplandaj judoj. Ni ne koleras pri ili, same ne amas ilin, iliaj sortoj estas indiferenta. Sensignifa, ĝi estas ekster nia fako. La francaj gazetoj estas same ne interesaj, kaj same tioj estas indiferentaj kiajn sloganojn papagas unu amerika magazino. Ĉu kial devus alsimiliĝi al tio? Ĉu kopii? Precipe sekvi! Kun tio fremzulo okupiĝas pri tio, eventuale tia, kiu servas interesojn de fremdulo.”

Ĉu kial Kinga Göncz?
Ĉar ŝi reprezentas la hungarajn interesojn en Eŭropo.

Kun renoviĝa forto Hungara Socialista Partio

Sed tioj socialistoj ne volas la verecon. Ŝi subite ekskludis min el ŝia flanko.

Mi faris ĉion, kio estas atendebla de mi. De ĉi tie mi forprenas pri ŝi miajn manojn. Ŝi vivu pluen en senscieco!

Ádám POZSONYI

El „Demokrata” semajnoĵurnalo – 20-a junio 2012

(1) Kinga, GÖNCZ (8. nov. 1947.) socialista politikistino, membro de socialista frakcio de la Eŭropa Parlamento. Ekspsikiatrino. Ŝian politikan vojon ŝia patrujperfidanta kaj denuncista, republika eksprezidento patro ebenigis de la politika maldekstra-liberalismo ĝis la postkomunista ideologio. Politika Ĝoja Ĵokero. Ŝi estis ministro pri junularaj, familioaferaj, socialaj kaj ŝancegalecaj aferoj. Poste ministro pri eksteraj aferoj. Juda devena hungaromalamemo.

cxar nun ni vidas per spegulo, malhele; sed tiam okulon cxe okulo; nun mi konas lauxparte; sed tiam mi konos tiel same, kiel ankaux mi estas konita.

Tradukis:

Hungaruja Esperantista Komploto
de la Konsiderej Progresantoj

(HEKKP)

Moŝta Reĝa Ĉefduko, feliĉan naskiĝtagon ni petas!

cxar nun ni vidas per spegulo, malhele; sed tiam okulon cxe okulo; nun mi konas lauxparte; sed tiam mi konos tiel same, kiel ankaux mi estas konita.

Tradukis:

Hungaruja Esperantista Komploto
de la Konsiderej Progresantoj

(HEKKP)

Nekonata origina esprimo - pri la honoro

Honesto

Iu mortas se perdas; iu neniam havis;
sed iu ne scias tion, kio estas tio

cxar nun ni vidas per spegulo, malhele; sed tiam okulon cxe okulo; nun mi konas lauxparte; sed tiam mi konos tiel same, kiel ankaux mi estas konita.

Tradukis:

Hungaruja Esperantista Komploto
de la Konsiderej Progresantoj

(HEKKP)

Karikaturo pri Genezo

 

Pardonu min! Mia kulpo, mia kulpo, mia maksimuma kulpo, sed ... sed ... tiu estas .. tiel.. tre vero.

cxar nun ni vidas per spegulo, malhele; sed tiam okulon cxe okulo; nun mi konas lauxparte; sed tiam mi konos tiel same, kiel ankaux mi estas konita.

Tradukis:

Hungaruja Esperantista Komploto
de la Konsiderej Progresantoj

(HEKKP)

Ĉu kiel ekscii, ke vi estas hungarulo?

Se, pli multe acidan kremon vi uzas, ol keĉupon.

Se tion oni diras, ke la hungara lingo estas tia, kiel la rusa kaj la alia slava lingvo, kaj vi detalige pentas la devenon de la hungaroj.

Se la papriko estas almenaŭ tia grava, kiel la salo kaj pipro.

Se ia da via parenco estas Attila. Aŭ Joĵef. Aŭ Janos, Aŭ Laslo. Aŭ Ĉaba. Aŭ Iŝtvan nomiginta.

Se vi ŝatas la Kazean Rudolĉjon, sed ne tre vi pocas klarigi por ekterlanoj, ĉu kiu la diablo estas tiu, ĝise ili ne elprovas.

Se viaj ekterlandaj amikor demandas, ke ĉu vi kredas en tio, ke la Sanmkta Nikolao alportas donacaĵon de 24 decembro ĝis de 25, la via responto estas iel ĝena, ja la Sankta Nikola ĉe ni je 6-a decembro donacas kaj ja donacaĵoj jam je nokto 6-a estas jam tie.

Se vi ne parolas kun plena je buŝo.

Se tra 5 minutoj kun unu aero vi povas blasfemi tiel, ke vi ne uzas saman vorton dufoje.

Se la sian gefianĉigan ringon vi surhavas sur la kontraŭa flanko.

Se la trajno ĝuste forlasis la stacionon, sed vi jam manĝas sian sandviĉon (ĝenerale estas ene duona papriko aŭ tomato, kaj pleje ĝi enas gratenita viano).

Se sepdeknaŭ longan lagon (Balatono) vi nomas por Hungara Maro, kaj vi transverse transnaĝas.

Se ĉiam en tiu sama loko aŭ sur seĝo vi sidiĝas, ankoraŭ same tiam, se la ĉambrego estas malplena kaj la via loko estas en la fino de ĉambro.

Se vi konas, ĉu kio estas la pogaĉo (rondkuketo), la torto, la korna kuko (kürtős kalács), la legomo (főzelék), la kazea njoko (túrógombóc) kaj same vi ŝatas tiojn.

Se vi scias ĉu la „surkuproarbo-fajtanta kuproanĝelo” tio vere estas blasfemio.

Se vi konas, ke ĉiu ĝenio en la mondo havas hungaran interrilaton, aŭ simple oni estas hungara. Kaj kiam vi konas, ke „Rubik-kobo” estas hungara eltrovaĵo.

Se vi ĵuras, ke la ajlo kaj la miela teo elpelas el vi la pestaĉon malpli ol unu tago ĝi elpelas.

Se laŭ infano senĉese vi devis manĝu karoton, kaj pro tia demando, ke „por tio”, la siaj gepatroj tion respondis, ke „por tio, ke vi pli bone fajfu”.

Se estas malfacila klarigi, ke la famila nomo ekzistas sur la unua loko, nome tio ne estas via baptonomo.

Se oni deziras al vi feliĉan naskiĝtagon tire sian orelon.

Se ekzistas termoakvo aŭ banejo en la sia urbo aŭ almenaŭ proksime ene 10 kilometroj.

Se vi konas kio estas la lardŝrumpaĵa pogaĉo.

Se vi staras en la pluvo, vi kreskos.

Se ne estas bona la normamesura kuseno, aŭ giganta aŭ tre malgranda ĝi devas esti.

Se vi hungare parolas kun eksterlanduloj, sed pli malrapide kaj pli laŭte, ke oni „komprenu”.

Se vi tian lingvon parolas, kiun neniu komprenas, nur hungaroj.

 Se vi ekhavas birdolakton por deserto.

Se vi ne malŝparas la nutraĵon, la restaĵon vi konseras por posta tago.

Se la fabuloj ne tiel finiĝas, ke ili ĉiame feliĉe vivas, sed ke ili feliĉe vivis ĝise ili ne mortis.

Se la sia avinjo kun tio manicas, ke vi ne faru mienojn, ĉar tiel vi resiĝtos.

Se la sia abinjo kun tio manicas, ke ŝi posten ligas la lian kalkanon.

Se vi kapsiketon produktas sur la korto, aŭ sur la balkono en la malgranda argilaĵo, ke vi garantias sian fortaĵon.

Se la ekserlanuloj ne konas, se vi tion priskribas, ke ili ne manĝu akvomelonon post 15-a aŭgusto, ĉar „Laŭrenco enpisis”.

El nekonatuloj de rato

  cxar nun ni vidas per spegulo, malhele; sed tiam okulon cxe okulo; nun mi konas lauxparte; sed tiam mi konos tiel same, kiel ankaux mi estas konita.

Tradukis:

Hungaruja Esperantista Komploto
de la Konsiderej Progresantoj

(HEKKP)

Penso de Albert Wass pri la socialismo

„ … Kiu antaŭe estis via, tiu nun estas por alia. Kiu antaŭe estis bona, tiu nun estas malbona. Kiu antaŭe estis saĝeco, tiu hodiaŭ estas ŝtelo, kaj kiu antaŭe estis ŝtelo, tiu nun estas leĝo. Kaj ĉiun kune tiel oni nomas, ke socialismo. Ĉu jam vi konas?
– Baldaŭ se vi kreskos, vi saĝiĝos. Sed ni esperas, ke ĝise jam ne spuron havos tiu la stelo.”

„ … Ami ezelőtt a tied volt, az most a másé. Ami ezelőtt jó volt, az most rossz. Ami ezelőtt okosság volt, az ma lopás, s ami ezelőtt lopás volt, az most törvény. S mindezt együtt úgy nevezik, hogy szociálizmus. Érted már?
- Majd ha megnősz, okosabb leszel. De reméljük, hogy addigra már nyoma se lesz annak a csillagnak.”

Albert WASS
granda hungara poeto kaj aŭtoro
(1908-1998)

cxar nun ni vidas per spegulo, malhele; sed tiam okulon cxe okulo; nun mi konas lauxparte; sed tiam mi konos tiel same, kiel ankaux mi estas konita.

Tradukis:

Hungaruja Esperantista Komploto
de la Konsiderej Progresantoj

(HEKKP)

"Ve al vi... Eŭropo" (bilda Nyirő)

Vere mi diras al vi, popoloj kaj nacioj, ke vi devas morti, vi devas same neniiĝi, se vi cedas pereiĝi koron de Eŭropo, la nian karan patrion. Ve al vi, se ĝustatempe vi ne ekkonas vero de la hungara liberoideo, kaj vi ne faros rebonigi, kiun kontraŭ Hungarujo vi agis. Ni povos morti, sed vi vivi ne.

Bizony mondom néktek, népek és nemzetek, hogy meg kell halnotok, el kell pusztulnotok nektek is, ha veszni engeditek Európa szívét, a mi drága hazánkat. Jaj nektek, ha idejében meg nem ismeritek a magyar szabadság eszme igazságát és jóvá nem teszitek, amit Magyarország ellen cselekedtetek. Mi meghalni fogunk tudni, de ti élni nem.

(József NYIRŐ)

cxar nun ni vidas per spegulo, malhele; sed tiam okulon cxe okulo; nun mi konas lauxparte; sed tiam mi konos tiel same, kiel ankaux mi estas konita.

Tradukis:

Hungaruja Esperantista Komploto
de la Konsiderej Progresantoj

(HEKKP)

Orkotempo

Absurda estas jam tio ĉi mondo, tial mi parolos absurdojn.

Kun mia kanatulo ni ŝanĝis ideon antaŭ nelonge pri la mondo de „La Mosto de l’ Ringoj”, ĉar kiuj estas malkontentaj kun la hodiaŭa materioidea, de sakralo degradita, kun moderna mondo, al tiuj la Tolkien-faraĵo estas kara kaj ĝi donas konsolon.

Se ni akceptas por deirpunkto, ke la fono estas simulinta ideala mezepoko – diras mia konatulo –, tiam esplore la homajn reĝlandojn ni konstatus, ke sen transcenda helpo nek unu funkcias. Ĉiuj juĝiĝis por malsukceso. Kaj ĝis la plej longa tempo regantoj ĉiuj kun elfa helpo ili ektroniĝis. Sed estas sama same la regado de Regantoj – ili sidadas en la ombro de grandaj reĝoj. Ia nivele ĉiaj reĝlando identebligas. Sed ne sterile, ĉar ĝi havas pluran, miksan bazon.

Rohan – precipe – estas pusta kolturo. Kun unu escepto ili konstruas palisofortikaĵojn, kaj ilia blazonobesto estas la sprinta ĉevalo. La nomo de lando (nacio) estas: Rohano. Tolkien estis filologisto, kaj li entuziasmis por la hungara lingvo. Li opiniis pri la plej ordigita lingvo de tero. Neeblas, ke ne estus intenceco en tio ĉi. Rohano estas la huna/hungara imperio. Gondoro estas sed la ĝermanoj (Germana-Roma Imperio), de kiu sur ĝia trono netaŭguloj sidadas, kaj kiu estas alianca kun la granda pusta nacio. En la frua mezepoko tioj ĉi du estis la determinantaj en Eŭropo. (La hobitoj estas ĉ. la francoj. Same ili havas reĝojn, sed ili forpelis.)

Ĉu la orkoj? Artefarita duona-animala kulturo. Ĉiu kiu alveturas desube. Kiu estas pli alta kastano. Kiu estas renverso de Dia hierarĥio. La fiproleto, la misfaraĵo, la por subvencio sopirada plebo. Ribelo de la amasoj.

„Alvenis tempo de la orkoj!” Kaj la Lombroso-studo ĉeforko, kiel ia ’19-eska Lenin-knabo, kraĉas el la praŭla kastelomuro elŝiritan blokon. La tradicion. Kaj venis, kaj ŝvalas la fiamaso, kaj oni atakas ĉiun, kiu estas nobela, glora, havas sian paseon kaj honoron.

Orkoj de Hungarujo

Oni devus levi unu senvizaĝan skulptaĵon, kaj surĉizi ion. Ĉu Horthy? Ĉu Hunyadi? Ĉu Sekula Himno? Ĉu Sakra Krono? Ne, nur tiom: „Ĉiu, kiu hungara”.

Kaj la orkoj aĉigus, ĝise reĝo de Rohano ne fortiĝos, kaj li forpiedbatos ilin sur la ŝtuparo. Reen, en sordidaĵon, tien ili apartenas.


El sia „Facebook” hejmpaĝo de la Majstro – 31-a Majo 2012. 6:34


Ádám, POZSONYI