Janoŝ (Johano) Kadar
Fiume, 26. V. 1912. – Budapeŝt, 16. VII. 1989.
Fiume, 26. V. 1912. – Budapeŝt, 16. VII. 1989.
La hungara politikisto, tiu „konscie elektis la perfidon” de la Hungarujo.
Li naskiĝis en Fiume (hodiaŭ: Rijeka) je ekstergeedzeca infano. Oni matrikulis en Janoŝ Jozef Czermanik nome. Li estas romkatoliko.
Lia patrino estis Borbala Czermanik, servistino, tiu en Abbazia (hodiaŭ: Opatija) konatiĝis kun Janoŝ Krezinger, kun unu simpla soldato, kaj etbienula kamparano.
Ĝis 1918 lin edukis edukgepatroj. La lia elementan lernejon en Budapeŝt li finfaris. En jaro 1929 metis skribmaŝina-mekanistika ekzamenon.
Li kelke da monatoj laboris en sia metio.
17 aĝe li aliĝis al la kontraŭleĝa kommunista movado. En jaro 1930 li enpaŝis en kontraŭleĝan kommunistan partion kaj en la junulan organizon de partio (KIMSZ).
Li partoprenis en la 1-a de Septembra 1930-a manifestacio.
En Novembro 1930 oni arestigis lin, sed menke de pruvo, oni lokis lin nur sub polican kontrolon.
En jaro 1933 li estos sekretario de Centra Komitato de la komunista junula organizo.
En Oktobro 1933 oni juĝigis lin al 2 jara pundumo pro komunista aktiveco.
En Decembro 1933 la KIMSZ eksigis lin el sia societano, pro sia sinteno en la malliberejo ateste.
Li partoprenis en unu 1934-a mallibereja malsatastriko, pro ĉi tio transportis lin en plej rigora puna ekzekucia instituto de Hungario.
Ĉi tie li konatiĝis kun unu korifeo de la hungara komunista movado, kun Matiaso Rákosi.
Post sia liberiĝo, pro partia instrukcio li enpaŝis en la Socialdemokratan Partion.
En Majo 1942 li eniriis en kontraŭleĝecon. En Februaro 1943 li iĝis unua sekretario de la Partio de Hungaraj Komunistaj. Tiam li adoptis la pseŭdonomon: „Kádár” (barelisto).
En 1943 iĝis ĉefo de la duona leĝa kriptakomunista partio, Pacopartio.
Ekde de Marto 1944, li estus organizinta komunistan armilan reziston.
En Aprilo 1944 li ekiris al jugoslavaj komunistaj, titoistaj partizanoj. Oni kaptis kaj arestis lin laŭ dizertinto.
Sur dua jara malliberejo oni juĝis lin. En Septembro 1944 oki elektis lin por sekretario de la Centra Komiteto. En Novembro 1944 li fuĝis.
En Januaro 1945 eksigis lin la elvenej gvidantoj el Moskvo.
De Januaro 1945, post sovieta okupado li estias vicpolicestro de Budapeŝt.
De tiam li estis ĉefprofesia komunista partia funkciulo.
De Augusto 1948 li istis ministro pri internaj aferoj. Li partoprenis en preparo de antaŭjuĝa procesa de sia antaŭulo. Li persone konvinkadis eksministron, ke li kunfesu sin kulpe.
La eksministro krimula konfesis sin. En Oktobro 1949 ekzekutis lin.
„Bareliston” ankaŭ arestis en Aprilo 1951, oni juĝis lin laŭ dumviva puno.
En Julio 1954 oni rehonorigis lin. Li rericevis tutajn partian oficecon, kaj ankaŭ finance oni kompensis lin.
Li en Oktobro 1956 li staris apud hungaran revolucion. Li estis ŝtatoministro de Imre Nagy. Li nove tranomis la komunistan partion. En 1-an Novembro li iris en sovietan ambasadon, poste li malaperis.
En 4-an Novembro li renkontiĝis kun Ĥrusĉov en Uĵgorod (Ungvár), poste oni portis lin en Solnokon (Szolnok), de ĉi tie kun tanko en Budapeŝton.
En Novembro 1956 li promesis senpunecon por ĉiuj en revolucio kompatemoj.
Sed ankaŭ li heroldis la „kontraŭrevoluciistoj, la kontraŭrevoluciaj incitantoj” prirespondigon.
En la bataloj mortpafigis 2652 hongara kaj 720 sovieta soldatoj. En la venĝo 453 homojn ekzekutis, 21.668 homojn malliberejis 16 aŭ 18 mil internigis, kvarona milionoj homoj emigris.
En 1849-a reprezalio marŝalo (Feldzeugmeister) von Haynau 120 homoj ekzekutis. Haynau ne estis hungara naciece.
Li estis nomisto de la unu hungaruja aĝo.
Post la reprezalio ia ekonomian kompromison li ligis kun la lando – anstataŭ malgajno de la libereco.
En lia epoko nomigis Hungarion laŭ „la plej gaja barako”.
Li fariĝis ia komunista patrafiguro.
Li partoprenis en la milita venkeco de la Praga Printempo.
Laŭ fino de lia rego la lando dronis en grandega ekonimia krizo, tio klinis lian sistemon.
Antaŭ unue monatoto de la sia morto, kun unu valizo en sia mano li elsidis antaŭ la sian domon, atende sian areston.
En tio tagol i mortis, en ĉio oni rehonorigis lian ekzekutan antaŭulon.
Asertis, ke antaue la lia morto li vokis pastron, kantraŭ tial ke li diris sin ateisto.
En jaro 2007, poste ok jaroj lia morto nekonatoj malfermis lian tombon, kaj oni forportis lia duona kadavron kaj oran cindrournon lian edzinon.
La restaĵo ĝis la hadiaŭa tago ne retroviĝis.
Proksime nekonatoj pentris ĉi tio kanttekston sur la muron:
„Murdinto kaj perfidulo en sankta tero ne ripozus . 1956-2006” (Mi volas nomojn aŭdi – Kárpátia)
Pardunu lin la lia Kreisto, ĉar liaj kulpoj per homa mezuro estas nepardoneblaj – kontraŭ ĉio hodiaŭa reviviĝa sopirado.
Sur sia tombŝtono ĉi tion skribis:
„Mi estis tie, ĉie mi estus devinta,
Tion mi faris, ĉion mi estus farinta”
Ĉu ĉi tio estas prava?
j amis lin tiel karesis: la eterna „servutlaboro de la kompromisoj”.
Aliflanke ekzekuteco de 453 homoj, eblas ĉio, nur ne eblas kompromiso.
Pli ĝuste tio lin nomi, kio li estis:
„La plej malmola moladiktatoro de l’ mondo.”
Hungaruja
Esperantista Komploto
de la Konsiderej Progresantoj
de la Konsiderej Progresantoj
(HEKKP)
Nincsenek megjegyzések:
Megjegyzés küldése