Sur la vojo de memnormeco: Pál Prónay

Ju pli forte insultas iun la humanista, demokrata, eŭropa (komprenu: patrujperfida) preso, des pli ŝancon oni havas pri tio, ke la koncernulo estas honeta.

Nomon de Pál Prónay el buŝo de mia patro mi aŭdis en mia infanaĝo. Mia patro estis malmola homo, sed mia avo estis pli dura. Kompare kun ili mi ne piedbatas nek pilkon. Mi estas jam moliĝinta, miksrasa generacio, la post ni venantojn ni nek menciu. Sufiĉe sur ilin rigardi. Mia avo ĝendarma oficiro estis, li partoprenis en la gerilanaj bataloj de kontraŭ la ĉeĥoj, kaj mia patro ĉiucerte laŭ tio mencius lin por ekzemplo.

Per adolta kapo poste mi estis scivola, kaj el la kontraŭdirantaj datenoj kunmetiĝas bildo, kiu ie same mi estus.

Ne tre li kapablas adaptiĝi. Nek alsimiliĝi, nek konveni. Post sia kapo li iris, kiam post 3-an oktobro 1921 li rifuzis, ke la Ĉifona Gvardio retiriĝo pri la juĝintaj terenoj de Aŭstrio. (Pro tia lia obstineco estos sia profito poste la ĉirkaŭa de Ŝopron plebiscito.) Siajn principojn li sekvis, kiam emis kontraŭ la revenanta reĝo armilon preni, per tio kun Horthy kaj same Gömbös li enmiksiĝis konflikton. De tio lia milita promociiĝo vidis malutilon. Siajn principojn sekve reorganizis siajn formaciojn en 1938, kiam en ĉeĥoslovakiaj terenoj li plenumis makisanagadojn – tioj estas samtiaj heroaj agoj, ol limfortesaj bravuloj de turka erao –, kaj la triumfo apud Munkaĉ, kiam laŭ Viena Verdikto kontraŭ al Hungarujo redoniĝita urbo ĉehan (kun tankoj plifortigita) agreson li puŝis reen kun nula armila- kaj homa materio.
Sed la plej bela estas la fino. En mia pretiĝanta romano la ĉefheroo, Karolo Keskeny pri tio tiel meditas:

„- En establo de la Lajto Banuslando [1], kaj en heroaj agadoj apud la aŭstra limo lian plenigintan rolon sendube vi konas. Same ĉi tion mi supozas. Nome kiu kun tio ne estas kalrvida, kontraŭe oni havas ĉe unu jara pli juna moviĝantan telefonon, tiu estas fiulo. Kaj kiam en ’45 la rusoj trafis Peŝton, ĉi tiu la maljunulo, ĉi tiu maljuna oficiro, sur siajn piedon suprentiris la boteton, sur sian kapon enpremis sian trouzitan kaskon, kaj li soldatiĝis batali. Je sesdekunu jare. Ne oni envoki, de mem li iris. Ĉu laŭ vi kioman ŝancon li vidis por la venko? Ĉu ajne aŭ por la postvivo? Ĉu estis en tio la sencohavo? Ĉu la grandlitera ligiko? Precize tiom, kiom en la mia postgvardia batalo. Ĉar same la postgvardiajn batalojn kun sinteno devas skermi, kaj poste fali sur la fronto.”

Multoj estas la kunkaraktarajto en ni. Nu, li estis militisto. Mi skribisto. Min ĉiucerte li opiniis estus pri kurioza urba frenezulo, sed tiu la sian rason amanta, memnormeca principofideleco faras ponton inter duoj kaj inter niajn sortojn.

Mi ne asertas, ke tio por ĉiu estas sekvebla vojo, sed en ĉia epoko devas kelkaj homoj, kiuj provas.




Ádám POZSONYI

Noto de tradukisto:

[1] Lajto-Banuslando – La Lajto estas okcidenta limorivero de Hungarujo ekde 1043. La Lajto-Banuslando en interrilato de okcidenta hungara insurekcio je 4-a oktobro 1921 estiĝis. Ĝia ŝtatesto estis centestro sinjoro Pál PRÓNAY. Post referendumo je 5-a novembro la ribeluloj senarmiligis kaj transdonis la konvenantajn trenojn de hodiaŭaj limoj al Hungara Reĝlando kaj al Aŭstra Respubliko.

Aperis en la „Nagy Magyarország” (Granda Hungarujo) periodaĵo – Aprilo 2012.

  
cxar nun ni vidas per spegulo, malhele; sed tiam okulon cxe okulo; nun mi konas lauxparte; sed tiam mi konos tiel same, kiel ankaux mi estas konita.

Tradukis:

Hungaruja Esperantista Komploto
de la Konsiderej Progresantoj

(HEKKP)