(Filmromano pri la ekzerca atestanto) „Al Henjo”
„Kial pasas tiel ĉi la historio?
Ke la homaro gaje
eksigu de sia pasienteco.”
(Marx) (1)Ke la homaro gaje
eksigu de sia pasienteco.”
Al DesiDEro devas
Morti
„Alvoku ĉiujn mildasone
la malriĉulojn, kiuj febras -
klerigu ilin: ne bezone
esti heroo, se ne ablas!”
la malriĉulojn, kiuj febras -
klerigu ilin: ne bezone
esti heroo, se ne ablas!”
Ekzemple Jozefo Pelikano digosentinelo ankaŭ ne volis heroo. Li estis vianda, grandfigura homo, siaj kvintalaj femuroj alion malhelpis en la irmaniero. Ne estas konvena tia por heroo. Li havis iun malgrandan servan domon en la vertigo de la danuba insulo, kaj li havis ok needukitajn infanojn. Tial nur tiom ĉi, ĉar sia edzino – cetere bone kuira, brava virino – du jare fuĝis kun iu buklaj haroj rumana barĝostiristo.
Joĉjo Pelikano hodiaŭ en matenkrepusko ankaŭ vekiĝis, tial laŭiru kutiman vojon. Ĉe la akvonivel-montriloj li legu la postenon de Danubio, inspektu la digojn. La digoj, la digoj: tioj ĉi estas la varaj pasioj de Pelikano. Li konsideras ĉiojn krevaĵojn, li ekatentas ĉiojn zizelotruojn, cidiras kun onduliĝa rivero, kaj se de li dependus, neniam disverŝas la netravidebla, granda Danubo.
Super la akvo ankoraŭ vata nebulo kumulusas, sed la aŭrora suno ĝuste jam tra-traboras ĝin kun tranĉa lumo. Joĉjo Pelikano pli trete ol trote remas, en lia beko de boato estas miksrasa negra hundo, ĝia vosto tremas pro belego.
La boato grince supren glitas sur la ŝtonatan bordon. Kun unu eksalto la hundo eksaltas, supren impetas sur kruta taluso, ĝi eklevas la malantaŭan gambon, Pelikano gaje vidas poste ĝi. Sekve subite elkuregias la sango el sia vizaĝo.
– Ĉu vi rabiiĝis Neguso! (3) Kion vi faras?! – li hurlas poste la hundo.
En la oblikva ebeno de taluso estasa el fajreraj ŝtonetoj estas kun zorgema laboro pavima surskribo:
VIVU LA NIA GRANDA ĈEFO!
La malsaĝa hundo ĝuste la literon V prepariĝadas deurini, sed pro admona vorto de sia mastro trene paŝas tiudirekte. Pelikano suprengrimpas pri la bordo, kun amo li vidas la pasvorton, unu-du ŝtonon li ĝustigas.
Poste krion li aŭdas pri la transa bordo. Havas la sono de la sia brava vilaĝano:
– Onklo Joĉjo, oni viandon dividas! Viandon!
Tio ĉi estas granda io. Ĉar viandon laŭ historio nur tre malofte oni kutimas mezuri.
Do la dika digosentinelo kaj sia hundo retrokuregas sur la bordo, kaj samtempe ili saltas en la boaton. Grincas la remiloj, la ŝtrormofrapan boaton kiel motoro funkciigus laŭ la transa bordo. Joĉjo Pelikano kaj sia familio nome jam multa tempe ne vidis ne tonon de la nenion viandon.
Antaŭ la vendejo de viandisto jam estas multe: maljunuloj, junuloj, virinoj, infanoj. Pace staras la vico, ne ribeledas, ne fumadas neniu. Nur ili staras, kvazaŭ tio ĉi tiel ĉi eltus komprenebla.
Joĉjo Pelikano ankaŭ ekstaras en la vicon, inter siaj multaj biletoj li antaŭenskrapas siajn viandobiletojn. Sed kiam li trovas tion, malproksime fronte estas granda knalo. La homoj ekalarme surmetas siajn kapojn. La detira rulkurteno ekklakas, malantaŭe krikadas la junulviandonisto:
– Oni foriziĝis! Je la posta semajno!
Kion faras Pelikano alian, li hejmeniras. Kaj flankentiras la sia plej aĝan knabinon, Gizenjon, ĉar de kiam lia edzino fuĝis, ŝi estas dommastrino.
– Ne estas kion fari – diras Pelikano. – Vi murdas Desideron.
Gizenjo ekmalĝojas, lermelo aperas en ŝia angulo de la okulo:
– Ĉu estu trudata?
Al Pelikano alfluas la lia sango. Ĉu ankoraŭ tio knabino ludas sentemon? Li alĵetas antaŭ ŝin sur la tablon la viandobiletojn.
– Aŭ vi gratenu tiojn!
En la kuirejo tie estas ankaŭ la ceteraj infanoj. Iu kaptas la belajn, plenkolorajn paperojn, kaj suprenĵetas en la aeron. Grandaj, farbiaj paperopapilioj flugadas, malrapide tioj malsupreniĝas sur la teron, la buboj vidas tion, grandajn ili ridas. Pelikano senvorte observas siajn infanojn, poste sediĝas. Li malbonaŭgure krutas antaŭ sin.
– Ne estas kion fari. Vi murdas Desideron.
La vorton de Gizenjo apenaŭ estas aŭdi.
– Povra Desidero!
– Ĝi devas morti – eldiras la juĝon Pelikano.
– Ĉu nun?
– Je nokto.
Longtempe alvenas la vespero. Pelikano sidas sur la vitra verando, kaj atendas, ke kunvenu la malhelo. El la direkto de la transa bordo sonorilovocon kunportas la vento. Poste estas silento, kaj fine estas nigra nokto. Pelikano ekstaras, eniras en la kuirejon, flankenŝovas la kaprogamban tablon. Li levas la sube troveblan klappordon, pri la tablo pugne surtenas unu briletan kurban tranĉilon, kaj malsupreniĝas en la kelon.
Gizenjo ankoraŭ postdonas unu maltrankvile flagran ŝtormolampon.
Sur la infanoj estas blanka ĉemizo, en la siaj koloj estas ruĝa kaj blua kravato, laŭ al kiu kio esti rajtigita. Estas sep infanoj, en disciplina kolono. Ili super klappordo staras kaj olerumas.
Daŭre estas silento.
Gizenjo ekmansignas al infanoj, tiuj eksinigas:
„Kamarado! La pioĉon boru profunde,
ekiri la juna laboristobrigado…” (4)
ekiri la juna laboristobrigado…” (4)
En la profundo de kelo en la falema lumo de stormolampo Joĉjo pelikano kun Desidero, kun neleĝa bredata virporko batalas. Desideron kun bona instinkto konjektas ion, en pajnotimo grunte retiriĝas al muro, la digosentinelo kaŝobservas la favoran momenton, tiam li renversus aŭ stumbligus tion. Jes ja, ne scii, kiu timas prefere. Bastonofara estas la buĉisto, la historio premis en lia manon la tranĉilon. Egale: Desideron devas morti. Pelikano kun subita movo unu sakon ĵetas la ĝia kapo de porko, stumbligas ĝin, sed li ankaŭ falpuŝiĝas, ili kradludejas sur la tero. Pelikano blasfemas, nun jam vere li koleregas, leviĝas, kaj en la koron de la stamfa Desidero enmergas la tranĉilon.
Timinda mortoŝirkrio suprenaŭdiĝas sub klappordo, sed sonori la gaja marŝo.
prete por laboro, do ekiru antaŭen!” (4)
Malsupre mortas la kontraŭleĝale bredata porko, Pelikano viŝas sian ŝvitkovritan frunton.
Supre kvankam du policisto frapas, batas la vitropordon de verando. Gizenjo ektremas, la infanoj interrigardas, sed pro mansigno de la granda filino la kanto plue sonori. Gizenjo kun duona mano komandas, kun duona mano apertas pordon.
Unu ruĝavanga kaporalo kaj unu longstatura simpla policano paŝas en la kuirejon.
La ruĝavongo la ĥoron rigardas suspektade, la longstatura simpla policano krutas sur la okulravan Gizenjon.
– Kie estas la via patro? – demandas la ruĝo.
Sono de Gizenjo estas anĝela inocento.
– En seminario. (5)
La ruĝo suspektadas.
– Ĉu je nokto?
– Je tago li estas ekstere sur la digo – diras Gizenjo serioze.
– Ĉu kaj tiuj tie ĉi?
La infanoj ĵus eksilentas. Gizenjo estas daŭre inocento.
– Postensvarma kunveno – ŝi turni sin al la pli malgrandoj, ŝi turniĝas laŭtegon: – Kunulo ĉefo de postensvarmo. Mi petas raporton!
Steĉjo estas ruĝeta-blonda, makula, sed animita:
– Mi raportas, la Pelikano postensvarmo estas kune, la nombro de la personaro estas…
Li daŭrigus, sed la ruĝavanga kaporalo turnigas lin kontraŭ mem.
– Ĉi tien observu, mia knabo, ĉu vi havas porko? – li demandas sur trema voĉo pro ekkolero.
El blua okulo de Steĉjo radias la senkupleco. Kvazaŭ lecionon recitus:
– La porko, tio estas unu hufa dombesto. Ĝi kutimas ankaŭ grunti. Malnovtempe oni manĝigis ĝia viandon.
La kaporalo estas senpova:
– Vi ricevas unu tia vangofrapon, ke vi gruntos, mia knabo! – Kaj turnas sin al ceteraj: – Ankoraŭ unoble mi demandas, infanoj. Ĉu vi havas porkon?
Nun la plej eto ekdiras, unu malgranda negra deskrapaĵo:
– Ni ne havas al tio nia manĝlavaĵo!
Tio ĉi estas decida argumento: la kaporalo profunde pensadiĝas.
Gizenjo kvankam ekmansignas al ĥoro, tio eksinigas:
„Ho, hej, la vivo estas belo, flugas la kanto…” (6)
La policistoj elposteniĝas. La kaporalo reparolas el la pordo:
– Ankoraŭ ni revenos!
La infanoj venke plukantas.
Poste apud sia patro diligentas en la kelo. Ili bruletiĝas povran Desideron.
Pelikana la farĉon muelas kun granda fervoreco, Gizenjo helpas.
Abrupte estas hundobojeco. Ĉiu rigidiĝas, orelumas. Longaj minutoj forpasis en morta silento.
Sed ne okazas nenio. Residas la rideto sur vizaĝon de Pelikano, la laboro plukontinuas. Lumas la ruĝa viando, grincas la muelilo.
Poste en ektagiĝo nove oni frapas sur verandopordo. La infanoj estas jam en lito, Pelikano stumbletadas eksteren en longa kalsono. Li apertas pordon, sur fremdulojn li palpebrumas:
– Ĉu vi ne kapablas dormi?
La kaporalo ne respondas, rekte li rapidas en la kuirejon, li ĉirkaŭserĉflaras, triumfe li ekkrias:
– Odoron de lardorostaĵo mi sentas!
– Interesa estas – murmuretas Pelikano inocente –, mi sonĝis ankaŭ pri lardorostaĵo.
La kaporalo ĉiam pli ekscitite kuradas eksteren kaj interen, ankoraŭ al lito de Gizenjo alsaltas, la peplomon ankaŭ li suprenfaldas. Sed tie alian li vidas, ne lardorostaĵon. Gizenjo deceme ekkrias, la kaporalo kolerege refaligas la peplomon, lia vizaĝo estas pli ruĝa ĉe la kutimo.
– Antaŭen kun tio lardorostaĵo!
La digosentinelon kaptas fervoro:
– Ni serĉu ni kune – diras. – Kiel tiel ĉi li parolas de sur tio, la salivo kunkuras en mia buŝo.
La kaporalo antaŭ lin saltas, kun fajreraj okuloj rigardas lin:
– Ĉu vi faras el mi frenezulon?
Grandaj bluaj parookuloj miras ree lin:
– Ĉu mi, frenezulon, el vi? Ĝuste kontraŭe! Mi interkonsentas, kamaradoj! Ni ekkaptu kune la ŝteliradan lardorostaĵon!
La kaporalo direktas sin al longstatura simpla policano, tiu paŝtas siajn okulojn sur Gizenjo.
– Ĉu vi ne sentas odoron de lardorostaĵo?
Tiu ektremas, li grandan glutas:
– Mi sentas. Sed mi multfoje sentas. Precipe, se oni parolas pri tio. Vilaĝa infanto mi estas.
– Bovo! – diras konfuzite ankaŭ, malrespekte ankaŭ la kaporalo, kaj mansignas, ke ili irus. Sed el la pordo tial reparolas:
– Ankoraŭ ni revenos!
Notico al nehungaraj legantoj
(1) „Lasta formo de mondohistoria formo estas sia komedio. Al dioj de Grekio, tiuj jam unufoje tragike mortan vundon kaptas, en Enĉeniga Prometeo de Ajskulo, eĉ unufoje devas komike mortas en Interparoloj de Lukiano. Kial progresas tiel ĉi la historio? Ke la homaro gaje disiĝu de sia pasinto.” (Karolo Marx: Al kritiko de hegela jurofilozofio)
(2) Attila József (hungare: József Attila) (1905-37) hungara ĉefaktoriga poeto. Titolo de poemo: Poemo flugu…- Hun: Szállj költemény… – tradukis: Imre Szabó
(3) Neguso – titolo de la abisena monarĥo. Malnovtempe tion ĉi nomon ofte oni donis precipe al negraj hundoj kaj negraj haraj homoj, laŭ karesnomo.
(4) Unu de la plej populara marŝo de la kvindekaj jaro. Sian tekston aŭtoro de tio ĉi filmoromano scribis al altlerneja ekzamenofilmo de Karolo Makk, reĝisoro, tion la Ŝtatpatrona Oficejo (hun: ÁVH) konfiskis kaj neniigis. La kanto dum postresis kaj kantis plena lando kaj kantigis kondukado de „La Partio” kun ĉiu.
Sia titilo: En nomo de Stalino (aŭ Kanto de pioniroj)
Címe: Sztálin nevében (vagy Úttörők dala).
Sia titilo: En nomo de Stalino (aŭ Kanto de pioniroj)
Címe: Sztálin nevében (vagy Úttörők dala).
(5) Seminario – nomo de la trans labortempa, devige proponanta komunista ideologia formado.
(6) Populara, ofica infana marŝo de infana organizaĵo de komunista partio, tion kantas ĝis fino de la 80-aj jaroj.
[daŭrigota]
Nincsenek megjegyzések:
Megjegyzés küldése