Staplu! – Epokspirito

S-ro Pollak

„Oni aliigu la rasistajn manĝaĵonomojn! Ĉi tion postulas la SOS Mitmensch aŭstra homrajta organizaĵo.” Trifoje mi klikis la ĉeftitolon, ke sekure ĉu mi ne eraris blogon de iuj spritofabrikistaj junuloj. Ĉar nuntempe oni renkontiĝas kun tia novaĵo, tiuj ne cent jare, sed eĉ ankaŭ kvin jare oni apartenis al kategorio de tiel nomata „ĉipa humoraĵo”.

„La viktimoj de holokaŭsto ekprocesis la OTP[1]-n”. Ankaŭ ĉi tio antaŭ nelonge mi vidis. „Malvenkis proceson la hungaraj holokaŭstviktimoj merkrede en la Unuiĝintaj Ŝtatoj interrilate per tio, ke ĉu ili kverelus en ia amerika tribunalo la bankon OTP-n kaj MKB[2]-n. La akuzantoj per tio akuzas la bankojn, ke estis »kunkulpuloj kaj agitantoj« de la nazia genocido – anoncas la Boomberg presagentejo.” Ĉu la MÁV[3]-proceso finiĝis? Ĉi tiu estis la unua, kiu enmemoris al mi. Poste mi informiĝis. Je 1-an Marto 1949 estiĝis la Landa Ŝparkasa Nacia Entrepreno. la jurpraulo de hodiaŭa Bank OTP. Sed do la faktoj la amantoj de progreso neniam ĝenas. Nek la sana kampula prudento.

La ciganrostaĵo

Sed ke mi reiru al artikolo de aŭstra homrajta organizaĵo – se poste, post la disfalo restaŭrigos la normaleco, la tutajn homrajtajn ekscitiston devos ekstradicii el la lando, kaj antaŭe prirespondigi ilin, pro deliktoj kontraŭ Dio kaj la normaleco –, laŭ la ĉefkrimulo de organizaĵo, Alexander Pollak[4] la tiaj esprimoj, kiel ciganrostaĵo[5], la negrokiso[6], abisme insultas la memsenton de minoritato.

La negrokiso

Ekstere, en la (en sia ekzistobazo pli bone amortizinta) Okcidento jam laŭ paniko oni transbaptas la nutraĵojn. Sed ne kun la laŭstomaka, ankaŭ kun spiritaj nutraĵoj estas ĉagreno. En Ameriko klasikaĵon de Mark Twain[7] oni volas „senmalamigi”, kaj el la plej nova eldono de Huckleberry Finn pli novtempe oni eltondilas la „negro” vorton. Ĉar alian ni ne agus, ni sekurigu la sekurigeblantan.

La legantulo urĝe el ĉiu aĉetakiru antaŭ milito publikigon, pro ke ĉu kiu scias, kiujn oni elprenos el volumoj de Jókai[8], Mikszáth[9] kaj Gárdonyi[10]. Kaj se elveturos la toleremo-polico, ni kaŝu abisme la kelon.

Pozsonyi, Ádám

El „Demokrata” semajnoĵurnalo – 2012. 35.

cxar nun ni vidas per spegulo, malhele; sed tiam okulon cxe okulo; nun mi konas lauxparte; sed tiam mi konos tiel same, kiel ankaux mi estas konita.

Tradukis:

Hungaruja Esperantista Komploto
de la Konsidere Progresantoj

(HEKKP)

 
Notoj de tradukisto:
[1] OTP – la plej granda banko de hodiaŭa Hungarujo
[2] MKB – Hungara Komerca Banko
[3] MÁV – Hungaraj Stataj Fervojoj – nacia fervoja kompanio. Ili ekprocesis ĝin, ĉar per fervojaj vagonoj oni transportis la judojn en koncentrejon
[4] Alexander Pollak (1974) aŭstria neniu
[5] ciganrostaĵo – hungarikumo – nomo de rostita ajla manĝaĵo, kun paprika, rostiĝinta lardtranĉaĵo
[6] negrokiso – dolĉaĵo – hungarikumo de 80-aj jaroj – biskvita posto, kun koloriginta ovŝaŭmo surverŝe per ĉokolada verŝaĵo
[7] Mark Twain (1835-1910) amerika verkisto
[8] Mór, Jókai (1825-1904) hungara verkisto
[9] Kálmán, Mikszáth (1847-1910) hungara verkisto
[10] Géza, Gárdonyi (1863-1922) hungara verkisto

Kaŝrido - Epokspirito

„Ankaŭ pluraj anoj de israela futbalelektitaro pardonpetis je merkredo pro tio, ke je antaŭa tago laŭte ili ridaĉis en la budapeŝta 'Dohány’ strata sinagogo dum la prelego pri la brulofero.”

Pri tio oni legus en la rato, se oni havas superfluam tempon. Ĝi ne estas granda historio, nek bombardon, nek eklumantan famulinan korpoparton havas, sed la esenco de (estanta) epokoplie. Senso de ĉia historia erao legeblas el la banalecoj. La etaj malgrandaj malebloj, ĝenraj mozaikoj almenaŭ redonas esencon de histpria epoko, kiel en la liberjoj konservintaj ĉefartikoloj.

Sur la frontpaĝo de Antal NEOGRÁDY – se bone mi kapablis vidi, la nepo de granda Antal NEOGRÁDY (1861-1942) – samtempa pentristo mi trovis tion malgrandan klasikaĵon, inter la infanaĝon asignantan memoraĵoj. En kontrollibreton skribinta enskribo: „Dum la tago de morto de kamarado Stalino li senordiĝis”. Nu, pri la ĉefartikolo jam oni ne estas scivolema. Kun amiko de nia familio okazis, ke je la morto de gvidulo en la ofico la partia sekretario ĝuste la funebran kadran bildon reĝustigadis, kaj riel li parolis: „Kamarado, ĉu tio ĉi estos bone?” Pro tio la respondo: „Por tio jam estas egale”. Pro tio ĉi ili maldungis, poste el la afero estis proceso, tribunala materialo, en tio la advokato tian defendon priskribis: „Kamadaro K. tion ĉi tiel komprenis, ke por tio kompatindulo jam estas egale”. Kaj tion ĉi oni notis. Kaj oni traktis pri tio.

Nur tion mi ne komprenas, el kio pensas ĉio erao – pli precize la kliŝoljn de erao stentoruloj – ke la homoj intere ne ridaĉas, Ke ne ridaĉa la „ĉena hundo de Tito”, kaj la „li estas fida al la Popoldemokratio”. Kaj fordoni la voĉon je 83 al la ununura kandidato. Ridaĉi certe ja laŭte – dum la ĵusa momento – neniu kuraĝasm sed pro tio ankoraŭ li ridaĉas. Kiel ankaŭ membroj de israela futbalelektitaro.

Ili diras, ne pro la prelego pri la brulofero, sed pro la interpretisto ili ridis. Ho jes, komprenas mi. „Kamadaro K. tion ĉi tiel komprenis, ke por tio kompatindulo jam estas egale.”

Pozsonyi, Ádám

El „Demokrata” semajnoĵurnalo – 2012. 34.

 cxar nun ni vidas per spegulo, malhele; sed tiam okulon cxe okulo; nun mi konas lauxparte; sed tiam mi konos tiel same, kiel ankaux mi estas konita.

Tradukis:

Hungaruja Esperantista Komploto
de la Konsidere Progresantoj

(HEKKP)

 

„Je suis hongrois” – Mi estas hungaro [*]

„Vivanta, nerezisebla sentumaĵo trudas min por tio, ke por helpo mi rapidu al la multa malfeliĉulo[1]. Same mi apartenas al tio ĉi malnova, forta raso, same mi estas filo de tio ĉi nebremsebla nacio, al kiu mi kredas, eĉ pli bonaj tagoj atendas. Tio ĉi nacio ĉiam estis heroa kaj fiera. En sia brusto ĉiam fortaj sentumaĵoj loĝis. Sia fiera frunto ne por mallibereco estas kree. Ĉe alioj pli feliĉa sia intelekteco neniam blindigis sin de erariga lumo, siaj piedoj neniam eraris al malbonaj vojoj, siaj oreloj neniam aŭdis al falsaj profetoj. Oni ne diris al li: Kristo estas tie ĉi… estas tie… Ankoraŭ dormas tio ĉi nacio, sed se unu forta sono vekos lin, ho kiel alproprigos sia forta animo la veron, kiel defendos liaj fortaj brakoj protekti la verecon. Certe glorlena futuro atendas je mia nacio, ĉar li estas kuraĝa kaj forta –, lian volon ankoraŭ neniu ruinigis, liajn esperojn neniu trompis! Ho, mia sovaĝa, malproksima patrujo! Miaj nekonataj amikoj! Mia granda familio! Via vekrio revokis al vi, kaj honte mi klinas malsupren mian kapon, pro tio ke ĝis tio mi kapablis forgesi lin.”[2]

Grafo Wesselényi
La "Inunda Ŝipano"

 (Detalo el letero de Francisko (hungare: Ferenc) LISZT al Lambert MOSSARD, 1838)

cxar nun ni vidas per spegulo, malhele; sed tiam okulon cxe okulo; nun mi konas lauxparte; sed tiam mi konos tiel same, kiel ankaux mi estas konita.

Tradukis kaj komentis:

Hungaruja Esperantista Komploto
de la Konsiderej Progresantoj

(HEKKP)

Notoj de tradukisto:

Ornamsabro de Ferenc Liszt

[*]  Okaze de lia 4-a januaro 1840-a koncerto en la PEŜTa MAGYAR SZÍNHÁZ [Hungara Teatro] grafo Leo FESTETICS (post kelkaj jaroj direktoro de la NEMZETI SZÍNHÁZ [Nacia Teatro]) per juvelŝtonoj kovrinta ornamsabro honorigis la Majstron pro signo de dankemo de nacio. La en tradicia hungara nobila kamizolo aperanta LISZT france dankis donacaĵon, sed kun liaj vortoj nove lian hungarecon atestis. („Je suis hongrois.”) „Mi estas hungaro.”

La Majstro je 1839

[1] Inter 13-a marto kaj 18 –a marto 1838 la superakvego gravajn materiajn kaj homajn damaĝojn sekvigis, ĉefe sur la PEŜTA flanko de hodiaŭa Budapeŝto.
La pli malaltaj placoj de Jozefourbo, la Franciskourbo kaj la Terezaurbo kvazaŭ du metraj akvoj surkovris; la plej grandan akvoprofundon, 2,6 metron en la Franciskourbo oni mezuris.
La inundo tute 2281 domojn neniigis sur la PEŜTa flanko, 827-on grave difektis kaj 1146 restis integrece. Sur la BUDAa flanko la damaĝo estis tre pli malgrande, nome la domoj plejparte sur altlokon konstruiĝis, tiel la akvo ne atingis tiujn. En BUDA tute 204 domoj disfalis, 262 difektiĝis grave, kaj 2023 restis integrece. Ĉirkaŭ 50-60 mil homoj estis senhejme, siaj plimultoj estis PEŜT-aj loĝantoj, kvankam 22 mil uloj siajn ĉiujn perdis.
El la 153 mortaj martiroj 151 estis PEŜTa.
Kiam Francisko LISZT sciiĝis pir la PEŜTa inundo. li decidis, ke en Vieno li veturos, kaj koncerton donas favore al damaĝitoj de la superakvego. En Vieno tute ok koncertojn li donis, el enspezo de kiu 25 mil orforintojn li asignis donaceme por la damaĝitoj de inundo.

Liszt je 1847

[2] La ĝenerala opinio same hodiaŭe konsideris germanon Franciskon LISZTon.
Kiam je 1926 per kunteno de la germana imperia, la aŭstra federacia kaj la burgenlanda provincia registaro memortablon ili inaŭguris sur la muro de lia naskodomo, sur tiun ĉi tion tekston ili skribis:
„Ĉi tie naskiĝis je 22-a oktobro 1811 Francisko LISZT. Tion ĉi memortablon la germana popolo starigis al la germana majstro.”

Detalo

„ … Poiome tie ĉi estas la aŭtuno, kaj ĝi ree donas kaŭzon por ĉagreniĝo. Ne pro tio, ke la plejparto de homoj estas idiotoj, sed ke la tiajn siajn kutumigintajn atributojn ili aplikas kontraŭ ordo de naturo. Nome antaŭe – ĉu ne? – tia la kutima kaj kun nenia surprizo ne havanta homa kraktero almenaŭ kun harmonio statas kun la genezo. Se same ĝi estis malutila, ke unu naskiĝanta norma simptomo estis malbone aplike aŭ troige. Do la viro onidire ekiras ĉasi (kiel manĝi estas necesa, kaj por la familio devas havigi al si la viandon), sed pro sia avideco troe li forrazis kampojn, kiel sur donitaj ĉirkaŭaĵoj portempe malaperis unu bestoraso. Sed li ne provis balotrajton doni por la urso, kaj ne per vegetaraj prospektoj instale li paŝis en kavernon de urso, ke li propagandu ĉe ĝi la homarismon. …”

(Ni daŭrigos…)

Pozsonyi, Ádám

El „Demokrata” semajnoĵurnalo – 2012. 34. (El la vizaĝlibra flanko de Majstro)

cxar nun ni vidas per spegulo, malhele; sed tiam okulon cxe okulo; nun mi konas lauxparte; sed tiam mi konos tiel same, kiel ankaux mi estas konita.

Tradukis:

Hungaruja Esperantista Komploto
de la Konsiderej Progresantoj

(HEKKP)